Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον Τύπο, ο υπουργός Δικαιοσύνης προτίθεται να καταθέσει νομοσχέδιο στη Βουλή που θα αφορά την αυστηροποίηση της λειτουργίας των φυλακών και συγκεκριμένα την εσωτερική τους διαβάθμιση σε κλιμακούμενα επίπεδα πειθαρχικού ελέγχου και τιμωρίας, σε μια λογική υπερκατασταλτικής διαχείρισης του έγκλειστου πληθυσμού. Οι φυλακές, σύμφωνα με τα σχέδια του υπουργείου, θα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Στα ήδη υπάρχοντα καταστήματα κράτησης τύπου Β θα προστεθούν τα καταστήματα κράτησης τύπου Α, που θα στεγάσουν τα αδικήματα του λευκού κολάρου (χρεοφειλέτες και ελαφρά παραβατικότητα), και οι τύπου Γ, που θα αποτελέσουν τις σύγχρονες πειθαρχικές φυλακές.
Οι φυλακές τύπου Γ, που στην ουσία θα αποτελέσουν μια «Κέρκυρα» υψηλής τεχνολογίας, θα λειτουργούν με ειδικό σωφρονιστικό κώδικα και όσοι κρατούνται σε αυτές δε θα έχουν δικαίωμα άδειας ή αναστολής, οι επικοινωνίες θα περιορίζονται, θα ελέγχονται και ενδεχομένως θα λογοκρίνονται, ο κρατούμενος θα μένει στο κελί μόνος του επί 23 ώρες το 24ωρο, στερούμενος οποιαδήποτε δημιουργική δραστηριότητα, ανθρώπινη επαφή και αλληλεπίδραση, καταδικασμένος στην απόλυτη απραγία. Μια φυλακή μέσα στη φυλακή. Ένας τύπος φυλακής για την κατάργηση του οποίου τη δεκαετία του ’90 δόθηκαν σκληροί αγώνες, βασανίστηκαν εκατοντάδες κρατούμενοι και τσακίστηκαν δεκάδες κόκαλα. Μια μεσαιωνικού τύπου τιμωρία που στόχο έχει όχι τον σωματικό, αλλά τον πιο «πολιτισμένο» πνευματικό ακρωτηριασμό του τιμωρούμενου.
Σ’ αυτές τις φυλακές θα εγκλείονται όσοι κατηγορούνται ή καταδικάστηκαν με βάση τον «αντι»τρομοκρατικό νόμο, στελέχη του οργανωμένου εγκλήματος και όσοι «στασιάζουν οργανωμένα» κατά τη διάρκεια της κράτησής τους. Με αυτό το κτηνώδες μέτρο, τη δημιουργία πειθαρχικής φυλακής, και δεδομένων από τη μια των προβλημάτων λόγω υπερπληθυσμού και από την άλλη της προβληματικής ανεπάρκειας στη σίτιση, τη θέρμανση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η κυβέρνηση προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει οποιαδήποτε πιθανότητα κινητοποίησης και διαμαρτυρίας εντός των τειχών για την καλυτέρευση των συνθηκών κράτησης, δημιουργώντας ένα ισχυρό φόβητρο. Η πιθανότητα να βρεθεί κάποιος κρατούμενος σε αυτές τις απάνθρωπες συνθήκες λειτουργεί ανασταλτικά προς οποιαδήποτε μορφή αντίστασης στις αυθαιρεσίες της σωφρονιστικής εξουσίας, συμπαρασύροντας προς το αυστηρότερο όλες τις φυλακές. Από την άλλη, είναι ένα μέτρο που προφανώς αποσκοπεί στην εξόντωση των πολιτικών κρατουμένων, στους οποίους θα εφαρμοστεί πιλοτικά.
Οι νέες πειθαρχικές φυλακές τύπου Γ θα λειτουργήσουν στα πρότυπα των αντίστοιχων φυλακών των ΗΠΑ, κατά την τακτική της κυβέρνησης να εισάγει διαρκώς κατασταλτική τεχνογνωσία από το κράτος που εισηγήθηκε και πρώτη φορά εφάρμοσε το δόγμα Νόμος και Τάξη, με συνέπεια την εκτίναξη του πληθυσμού των αμερικάνικων φυλακών στο 1% επί του συνολικού πληθυσμού της χώρας (στην Ελλάδα, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, προς το παρόν το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 0,15%).
Δεν είναι χωρίς σημασία ότι αυτή η μέθοδος εγκλεισμού που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά στις φυλακές του Pelican Bay στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ το 1984, αρχικά για «ειδικές κατηγορίες κρατουμένων» και έπειτα σε πιο διευρυμένη κλίμακα, έχει δεχθεί κριτική τόσο από πολιτικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις, που διοργανώνουν καμπάνιες για την κατάργησή τους, όσο κι απ’ τους ίδιους τους κρατούμενους σ’ αυτές, που αγωνίζονται για τον ίδιο σκοπό. Πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η απεργία πείνας 30.000 κρατουμένων στις φυλακές της Καλιφόρνιας το καλοκαίρι του 2013, που κατάφερε να αναδείξει το ζήτημα σε διεθνές επίπεδο.
Ο τρόπος αυτός εγκλεισμού, που κατά μέσο όρο διαρκεί 7,5 χρόνια και σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνάει τη δεκαετία, ουσιαστικά αχρηστεύει τον κρατούμενο δημιουργώντας του μια σειρά ψυχοσωματικών ασθενειών. Ταυτόχρονα λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία για τους υποστηριχτές του θεσμού, αφού σ’ αυτές τις συνθήκες ο κρατούμενος απανθρωποποιείται και γίνεται όλο και πιο βίαιος. Τα βίαια ξεσπάσματα που προκαλούν στον κρατούμενο αυτές οι συνθήκες στην ουσία τον καταδικάζουν σε ένα φαύλο πειθαρχικής τιμωρίας, που του στερεί τη δυνατότητα εξόδου απ’ αυτό το καθεστώς. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, αυτές οι συνθήκες κράτησης παραβιάζουν τις διεθνείς συμβάσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στα πλαίσια ενός συνεχούς, αφελούς και νοσηρού copy paste αμερικανικών πρακτικών, τα ακροδεξιά σπαθόλουρα Αθανασίου – Δένδιας, ξεπατικώνουν ακόμη ένα μέτρο από τη χώρα που ίδρυσε το Γκουαντάναμο. Μέρος της εσωτερικής φύλαξης και της διαχείρισης των κρατουμένων, λοιπόν, περνάει στην αστυνομία και επιπλέον ιδρύονται, σύμφωνα με δημοσιεύματα στον Τύπο, αστυνομικές μονάδες τύπου ΕΚΑΜ, εξειδικευμένες στην καταστολή ταραχών στις φυλακές, που θα τους παραχωρηθεί η εξουσία να κάνουν χρήση πυροβόλων όπλων, όποτε το θεωρούν «αναγκαίο». Το αντίστοιχο σώμα στις ΗΠΑ, οι μονάδες SERT, χαρακτηρίζονται για τις «ευαίσθητες» σκανδάλες των όπλων τους και ευθύνονται για δεκάδες δολοφονίες κρατουμένων.
Όπως η εργασία, η υγεία, η παιδεία, οι μεταφορές, έτσι και η φυλάκιση γίνεται ένα πεδίο που μπαίνει στο στόχαστρο της μνημονιακής αναδιάρθρωσης, ώστε να προσαρμοστεί στους νέους όρους επιβολής του κεφαλαίου. Απ’ τη μια αυστηροποιείται και από την άλλη ιδιωτικοποιείται. Μετατρέπεται συγχρόνως σε αιχμή ενός μοντέλου πολιτικής διαχείρισης που βασίζεται στο δόγμα Νόμος και Τάξη. Ένα μοντέλο πολιτικής διαχείρισης που νοηματοδοτεί και αιτιολογεί την εξουσία μέσω της αποθέωσης του νόμου και της τάξης σε αντιδιαστολή με την αποσάθρωση και υποτίμηση της κοινωνικής πρόνοιας. Ένα μοντέλο πολιτικής διαχείρισης που συσπειρώνει τα πιο συντηρητικά κομμάτια της κοινωνίας και μεταθέτει την ευθύνη από τα πάνω προς τα κάτω, θεωρώντας πως κοινωνικό πρόβλημα δεν είναι η φτώχεια καθεαυτή, αλλά η παραβατικότητα των φτωχών και εννοώντας πως κοινωνικά προβλήματα, όπως η φτώχεια, βαραίνουν τα ίδια τα υποκείμενα και δεν άπτονται της κοινωνικής, αλλά της αντεγκληματικής πολιτικής.
Καθώς το κεϊνσιανικό μοντέλο εγκαταλείπεται, η ποινική καταστολή στην Ελλάδα προσαρμόζεται στις συνθήκες γενικευμένης συστημικής κρίσης, επεκτείνοντας και βαθαίνοντας τον ρόλο της. Αναλαμβάνοντας στην ουσία τον ρόλο του μοναδικού διασφαλιστή της κοινωνικής συνοχής. Από τη μια επεκτείνεται συμπεριλαμβάνοντας κομμάτια της έκπτωτης μεσαίας τάξης, τους νεόπτωχους και τους χρεοφειλέτες και από την άλλη βαθαίνει αυξάνοντας την ένταση της καταστολής, μεγεθύνοντας τις ποινές και αυστηροποιώντας τις συνθήκες κράτησης στο «παραδοσιακό» της κοινό, αυτό των αποκλεισμένων και των παραβατικών. Η φυλάκιση και η καταστολή μετατρέπονται σταδιακά στη μοναδική απάντηση για προβλήματα που έπρεπε να θεωρούνται κοινωνικά, αντικαθιστώντας το κράτος πρόνοιας. Η φυλακή γίνεται η μόνη λύση και ο ρόλος της είναι πια να στεγάσει όσους δεν κατάφεραν να αντεπεξέλθουν στη σύγχρονη καπιταλιστική αναδιάρθρωση και στους νέους όρους ζωής που θέτουν τα μνημόνια.
Έτσι λοιπόν η αναδιάρθρωση των φυλακών και της καταστολής προς το αυστηρότερο δεν αφορά μόνο πολιτικούς ακτιβιστές και παραβατικούς. Δεν είναι ζήτημα απλώς στοιχειώδους ευαισθησίας και ανθρωπισμού το αν μια κοινωνία θα αφήσει το πιο ευάλωτο κομμάτι της, τους κρατούμενους, βορά στα σχέδια των δυο σιαμαίων υπουργών με ύφος Ναπολέοντα. Αφορά όλους εκείνους που βλέπουν την εργασιακή τους δύναμη να απαξιώνεται και ως εκ τούτου να είναι εκτεθειμένοι σε μια ολοένα και αυστηρότερη ποινική καταστολή. Η σύγχρονη πολιτική διαχείριση βασισμένη στο δόγμα Νόμος και Τάξη έχει προνοήσει με πιο ήπιες μορφές τιμωρίας, με τα βραχιολάκια-GPS και τα καταστήματα κράτησης τύπου Α, να συμπεριλάβει κάτω από τον άμεσο έλεγχο της ποινικής καταστολής μια μεγάλη κοινωνική γκάμα, που μέχρι πρόσφατα –όσο λειτουργούσε το κεϊνσιανικό μοντέλο- θεωρούνταν προνομιούχος.
Η αναδιάρθρωση στις φυλακές που επιχειρούν από κοινού τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, προβλέπεται να είναι η χαριστική βολή σε μια κοινωνία που στενάζει κάτω από τη φτώχεια και τα μνημόνια, καθώς η αυστηροποίηση στα όρια του απάνθρωπου που πάει να επιβληθεί, θα συνδυαστεί με τη διεύρυνση της κοινωνικής στόχευσής της.
Η φυλακή είναι ένας θεσμός ντροπιαστικός για την ανθρωπότητα. Ένας θεσμός που θα καταργηθεί μαζί με τον επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Μαζί με το ξεπέρασμα της κοινωνικής οργάνωσης που έχει ανάγκη από τόσο βάρβαρους θεσμούς. Μέχρι τότε όμως είναι προφανές ότι υπάρχει η αναγκαιότητα μεταρρυθμίσεων, όχι φυσικά προς το πιο κτηνώδες, αλλά προς το πιο ανθρώπινο.
Οι φυλακές στην Ελλάδα φυσικά και έχουν προβλήματα, φυσικά και είναι ντροπιαστικές ακόμα και για φυλακές. Το πρόβλημα στις ελληνικές φυλακές δεν είναι ότι κάθε δυο χρόνια πραγματοποιείται και μια απόδραση, αλλά ότι χιλιάδες άνθρωποι κάθε μέρα στοιβάζονται σαν τα ποντίκια, υποσιτίζονται, στερούνται το νερό και τη θέρμανση. Πρόβλημα στις ελληνικές φυλακές είναι η αισχροκέρδεια μέσω των υπερκοστολογημένων τηλεφωνικών κλήσεων και των ειδών πρώτης ανάγκης. Πρόβλημα είναι η αδυναμία τακτικών επισκεπτηρίων καθώς οι περισσότερες φυλακές είναι κτισμένες εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τα βασικά αστικά κέντρα και εκατοντάδες μέτρα από κατοικημένες περιοχές.
Πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη και ειδικός χώρος για συνεύρεση μεταξύ συζύγων όπως συμβαίνει ακόμα και σε τριτοκοσμικές χώρες. Πρόβλημα είναι ότι εν έτει 2014 απαγορεύεται στους κρατούμενους η πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Πρόβλημα είναι ότι ένα μεγάλο μέρος των κρατουμένων βρίσκεται στη φυλακή χωρίς στοιχεία αλλά μόνο βάση του άρθρου-εκτρώματος 187 περί εγκληματικών οργανώσεων. Πρόβλημα είναι ότι εκατοντάδες κρατούμενοι στερούνται τις άδειες που δικαιούνται επειδή υπάρχουν ευθυνόφοβοι εισαγγελείς και διευθυντές φυλακών, παρ’ ότι το ποσοστό παραβίασης των αδειών στις ελληνικές φυλακές είναι από τα χαμηλότερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Προβλήματα στις ελληνικές φυλακές υπάρχουν εκατοντάδες και σίγουρα η οποιαδήποτε ανύπαρκτη, ούτως η άλλως, μορφή «επιείκειας» δεν είναι ένα από αυτά.
Φυλακές Δομοκού 11/3
